MEME KANSERİNDE GENETİK YATKINLIK

Popüler kültür figürlerinden ABD’li aktris Angelina Jolie’nin, genetik olarak yüksek meme kanseri riski taşdığı için koruyucu amaçlı mastektomi operasyonu geçirmesi; meme kanserine yol açan genetik değişiklikleri, bu değişikliklerin taranmasının gerekli olduğu koşulları ve riskli bireylerde izlenmesi gereken yol haritasını kamuoyunun farkındalık gündemine taşıdı. Biz de bu yazıda meme kanserinin genetik yönünü, meme kanserine yatkınlık yaratan genetik faktörleri paylaşmak istiyoruz.

Meme kanseri olgularının %5 ila %10’unun kalıtımsal olduğu, yani ebeveynden çocuğa geçen normal olmayan genler nedeniyle oluştuğu düşünülmektedir.

Hücrelerimizin çekirdeğinde bulunan genlerimiz, hücre büyümesi ve fonksiyonu için gerekli olan yönergeleri içeren bir el kitabı gibidirler. Genlerimizin yapı taşı olan DNA’da meydana gelen ve mutasyon adını verdiğimiz değişiklikler, bu yönergelerde farklılıklara yol açabilirler.  Yönergelerdeki bu değişiklikler de hücre büyümesini ve fonksiyonunu olması gerekenden farklı bir yöne çekerek, kanserin de dahil olduğu çeşitli hastalıklara yol açabilirler.

Meme kanserine yatkınlık yaratan mutasyonlar başlıca BRCA1 ve BRCA2 genlerindedir. Bunun yanı sıra TP53, PTEN, STK11/LKB1, CDH1, CHEK2, ATM,MLH1, MSH2 genlerindeki mutasyonlar da meme ve/ veya yumurtalık kanserine yatkınlık yaratabilirler.

BRCA Ne Demek?

BRCA İngilizce “Breast Cancer Susceptibility” yani “Göğüs Kanseri Duyarlılık” kelimelerinin baş harflerinden oluşturulmuş bir kısaltmadır.

BRCA1 ve BRCA2 genleri:

Normal hücrelerde bu genler DNA’nın stabilitesini sağlayıp, kontrolsüz hücre büyümesini engellemeye yardımcı olurlar. Bu nedenle tümör baskılayıcı genlerdir. Bu genlerdeki tehlikeli mutasyonlar, genlerin bu fonksiyonunu baskılayarak kalıtımsal meme ve yumurtalık kanseri gelişimi yatkınlığını arttırır.

Eğer bir kadın BRCA1 veya BRCA2 geninde tehlikeli bir mutasyon taşıyorsa, bu bireyin hayatı boyunca meme ve/veya yumurtalık kanseri geliştirme riski büyük ölçüde artmıştır. Hayat boyu risk hesaplamalarına göre genel nüfusta bir kadının hayat boyu meme kanserine yakalanma riski %12 iken, tehlikeli BRCA1 veyaBRCA2 geni mutasyonları taşıyan bir kadın için bu risk %60-80 civarındadır. Bu da en düşük ihtimalle beş kat artmış bir riske işaret etmektedir.

Benzer şekilde hayat boyu risk hesaplamalarına göre genel nüfusta bir kadının hayat boyu yumurtalık kanserine yakalanma riski %1,4 iken, tehlikeli BRCA1 veyaBRCA2 geni mutasyonları taşıyan bir kadın için bu risk % 15-40 dolaylarına çıkmaktadır.

 

Bu riske sahip bir kadında bu kanserler büyük olasılıkla menopoz öncesinde ortaya çıkacaktır. Yine böyle bir kadının aile öyküsü sorgulandığında birden fazla yakın aile bireyinde aynı kanserlerin var olduğu görülecektir.

Tehlikeli BRCA1 mutasyonları rahim ağzı, rahim, pankreas ve kolon kanseri, tehlikeli BRCA2 mutasyonları da pankreas, mide, safra kesesi, safra yolları kanserleri ve melanom için de ilave risk getirmektedirler.

Peki ya erkekler?

BRCA1 ve BRCA2 genlerindeki tehlikeli mutasyonlar yalnızca kadınlar için değil erkekler için de risk getirmektedir. BRCA2 geninde tehlikeli mutasyon taşıyan bir erkeğin, 80 yaşına gelene dek geçen süre içinde meme kanseri olma riski bu mutasyonu taşımayan bir erkekten 80 kat daha fazladır. BRCA1 geninde tehlikeli mutasyon taşıyan bir erkek prostat kanseri için bu mutasyonu taşımayan bir erkeğe göre 7 kat daha fazla artmış riske sahiptir. Ayrıca cilt ve sindirim sistemi kanserleri için de artmış risk söz konusudur.

GENETİK YATKINLIK SAPTANDIKTAN SONRA

Yukarıda da açıkladığımız gibi günümüzde meme kanseri gibi bazı kanser türleri için hastaya yaklaşımda genetik yatkınlığın önemli olduğu bilinmektedir. Pekçok uluslar arası kılavuzda ve ulusal konsensus metinlerinde de yaklaşım şemaları yer almaktadır.

İlgili genlerde bir germline mutasyonun saptanması bize hedef organlar için tahmin olanağı sağlar. Bu tahmin, mutasyon taşıyıcılarında malign tümör gelişimini önleme stratejileri içinde olan hedef organın malign gelişim öncesi çıkarılması süreci için önem kazanmaktadır. Meme kanserinde olduğu gibi hedef organın profilaktik olarak çıkarılmasının kabul edilebilirliği, tanımlanacak genetik defektin o hastalık için kesin kriter olmasına bağlıdır.

Bunlar içinde; meme kanseri ile BRCA1 ve BRCA2 genleri arasındaki ilişki profilaktik cerrahi yaklaşımın en yaygın uygulandığı alan olarak göze çarpmaktadır. Bu nedenle meme kanserinden korunmada olduğu kadar kanser taraması ve tedavisinde genetik bilgilerin kullanımı çeşitli “kılavuz”larda yerini almıştır.

Ne zaman genetik test yaptırmayı düşünmelisiniz?

Genetik tetkiklerde yaklaşım, kanser sıklığı yüksek ailelerde öncelikle kanser tanısı konulmuş  bireyde şüphelenilen mutasyonlara bakmaktır. Bunların sonuçlarına göre risk altında olduğu düşünülen diğer aile bireylerine de test yapılabilir. Ancak böyle kanser riski yüksek ailelerdeki her birey tehlikeli bir BRCA1 veya BRCA2mutasyonu taşıyor demek değildir. Yine böyle ailelerde her kanser de bu genlerdeki mutasyonlarla ilgili olmayabilir. Bu nedenle aile bireylerinin ilgili genlere yönelik mutasyonlarının taranmasından önce mutlaka genetik danışmanlık almaları gerekmektedir.

Eğer:

• Birinci derecede yakınlarınızdan (anne, kızkardeş, kız çocuk) ikisi meme kanseri ise ve bunlardan birine 50 yaşından önce meme kanseri tanı konulmuşsa;
• Birinci veya ikinci derece yakınlarınızdan (büyükanne, hala, teyze) üç veya daha fazlasında, tanı konulan yaştan bağımsız olarak, meme kanseri varsa;
• Ailenizde, hem meme hem yumurtalık kanseri olan birinci ve ikinci derece yakınlarınız varsa;
• Ailenizde yaştan bağımsız olarak yumurtalık kanseri olan birinci ve ikinci derece yakınlarınız varsa;
• Birinci derece yakınınızın iki memesinde birden kanser varsa;
• Ailenizde bir erkekte meme kanseri varsa;
• Ailenizde pankreas, kolon ve tiroid kanserleri anlamlı ölçüde yaygınsa;

meme kanserine yol açabilecek bir mutasyona sahip olma ihtimaliniz bulunmaktadır. Bu durumda yapılacak doğru genetik testleri belirlemek için genetik danışmanlık almanız uygun olur.

• BRCA1-BRCA2 Meme Kanseri NEDİR
• BRCA1-BRCA2 Meme Kanseri NASIL YAPILIR
• BRCA1-BRCA2 Meme Kanseri NEREDE YAPILIR
• BRCA1-BRCA2 Meme Kanseri ÜCRETİ NE KADAR

Detaylı Bilgi için :  0532 491 5 669 / kantahlili@hotmail.com