HİV / AİDS TANISI

HİV / AİDS TANISI

HIV (Human Immunodeficiency Virus) için yapılan testler, AIDS (Acquired Immune Deficiency Syndrome) hastalığına sebep olan HIV veya bu virüse karşı vücudumuzun verdiği cevabın serumda arandığı testlerdir. Bu testlerle HIV’ye karşı antikor oluşumu, HIV antijeni ve HIV RNA’sı tespit edilebilmektedir.

  • HIV antikor testinde, virüse karşı bağışıklık sistemimizin verdiği reaksiyonu gösteren protein aranmaktadır.

  • HIV p24 antijen testinde, virüs yüzeyindeki p24 antijeni olarak adlandırılan protein aranmaktadır.

  • HIV RNA testinde ise, virüsün genetik materyali aranmaktadır.

 

Ne nedir?

Pencere dönemi: Virüsün bulaşmasından testlerle tespit edilmesine kadar geçen süredir.

HIV antikoru için bu süre en az 25 gündür.

HIV antijeni için ise 16 gün kabul edilmektedir.

HIV RNA için ise 12 gündür.

Testlerin performansını ve güvenilirliğini belirleyen ise aşağıdaki parametrelerdir:

Sensitivite (duyarlılık): Doğru pozitif sonuçların yakalanabilme başarısını gösterir.

Spesifite (özgüllük): Doğru negatif sonuçların yakalanma oranıdır.

Yanlış Pozitif Sonuç: Aslında HIV ile enfekte olmayan hastalarda pozitif sonuçların bulunmasıdır. Nedeni anlaşılamayan bazı reaksiyonlar, hipergammaglobulinemi, HIV antijenine benzeyen başka virüslere karşı antikor oluşması, otoimmün hastalıklar gibi nedenlerle yanlış pozitif sonuçlar alınabilir.

Yanlış Negatif Sonuç: HIV taşıyan kişilerde yanlış negatif sonuçlar alınmasıdır. Yanlış negatif sonuçların en sık nedeni pencere döneminde test yaptırılmış olmasıdır.

Doğru Test Seçimi: Hangi testin ne zaman yapılabileceğine ancak şüpheli temas hikayesinin ne zaman olduğunu bilirsek karar verebiliriz. Şüpheli temastan kastedilen HIV’nin bulaş yollarından birine maruz kalmaktır.

HIV üç yolla bulaşabilmektedir:

1. Cinsel İlişki: Tüm bulaşmaların %80-85’i bu yolla olmaktadır. Korunmasız yaşanan her cinsel ilişki (oral, vajinal, anal) bulaş nedeni olabilir.

2. Kan Yoluyla Bulaşma: Tüm bulaşmaların %10-15’i bu yolla olmaktadır. Kan veya kan ürünlerinin transfüzyonu, iğne batması ve açık yaradan HIV ile temas, intravenöz (damar içi) ilaç kullanıcıları arasında iğne paylaşımı, dövme, piercing, akupunktur, sterilitesi sağlanmamış malzemelerle operasyonlar (manikür, pedikür, diş çekimi, vb.) bulaş nedeni olabilir.

3. Perinatal Geçiş (anneden bebeğine): Tüm bulaşmaların % 3-5’i bu yolla olmaktadır. Hasta veya taşıyıcı anneden bebeğe anne karnında ya da doğumda, hasta veya taşıyıcı anneden bebeğine emzirmeyle geçebilir.

Tanıda, kişinin şüpheli temas hikayesi ve zamanına göre en duyarlı ve en özgül test seçilir.

  1. HIV p24 Antijen: HIV p24 Antijeni şüpheli cinsel ilişkiden sonra en erken sonuç almak için kullanılan bir testtir. Cinsel ilişki sonrası eğer HIV virüsü bulaşmış ise hastanın kanında HIV p24 antijeni en erken 2. haftada (16. gün) ve en geç 6. haftada saptanabilmektedir. Oysa bu süre zarfında henüz vücutta HIV virüsüne karşı antikor oluşmadığından erken tanıda p24 antijeni saptanması oldukça önemlidir. Şüpheli temas hikayesinin üzerinden en az 16 gün geçmiş hastalara bu test önerilmektedir. Ancak şüpheli temastan sonra geçen süre ne kadar fazla ise sensitivitesi o kadar yüksektir. Örneğin 16. günde sensitivitesi %70 iken, 21. günde %95 kabul edilmektedir. Bir hastada HIV p24 antijeni pozitif bulunduğunda teyit için mutlaka HIV RNA bakılmalıdır.

  2. HIV antikor: HIV tanısında ilk kullanılmaya başlanan test HIV antikor testidir. İlk çalışmaya başlandığında ELISA yöntemi ile çalışıldığı için halk arasında ismi ELISA testi olarak kalmıştır. Oysa ELISA bir test çalışma yöntemidir ve birçok hastalığın tanısında kullanılmaktadır. Yıllar içerisinde HIV antikoru tespitinde ELISA testinin benzeri daha otomatize EIA, MEIA, ELFA, ECLIA gibi yöntemler kullanılmaya başlanmıştır. HIV antikoru daha basit ve güvenilirliği az (hızlı test, kart test gibi) yöntemlerle de tespit edilebilmektedir. Ancak kullanımları önerilmemektedir. 1999 yılında p24 antijenin tanıda kullanımı ile birlikte p24 antijen ve HIV antikorunun birlikte çalışıldığı testler tasarlanmış ve Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından da onaylanarak HIV tarama ve tanısında kullanılmaya başlanmıştır. Şu anda 4. jenerasyon testler olarak kabul edilen HIV antijen/HIV 1-2 antikora aynı anda bakmakta olan testler vardır ve combicombinecomboolarak adlandırılmaktadırlar. HIV antikoru, 1. aydan sonra pozitifleşebilmektedir ancak, tanı için en doğru zaman şüpheli temastan sonra 3. ay kabul edilmektedir. HIV antikor testleri duyarlılığı yüksek testler oldukları için yanlış pozitif sonuçlara neden olabileceklerinden bir hastada HIV antikoru varlığı tespit edildiğinde yapılması gereken western blot yöntemi ile HIV antikorunun teyidinin sağlanmasıdır.

  3. HIV RNA: PCR (Polymerase Chain Reaction) yöntemi ile kanda virüsün genetik materyalinin arandığı testtir. Temastan sonra 3 gün ile 4 hafta arasında tespit edilebilir düzeye çıkabilir. Ancak, bazı hastalarda tedavi almadıkları halde viral RNA tespit edilebilecek düzeyde olmayabilir. Bu nedenle negatif sonuçlar hastanın virüs taşımadığını göstermez. Bu yüzden sadece aşağıdaki nedenlerle çalışılması önerilmektedir.

  • Anneden bulaş ihtimali olan bebekler: Bebekler ilk 18 ay anneden aldıkları HIV antikorunu taşıyacaklarından gerçekten virüsü taşıyıp taşımadıkları ancak HIV RNA bakılarak tespit edilebilir.

  • HIV viral yükü yüksek olan hasta kişi ile korunmasız ilişki.

  • HIV antijeni pozitif bulunan hastaların teyidi.

 

 

Hangi Test Ne Verir?

Virüs genetik materyali

Antijen

Antikor

HIV RNA

+

HIV p24 Antijen

+

HIV Antikor
(1., 2., 3. Jenerasyon testler)

+

HIV p24/Antikor
(4. Jenerasyon testler)

+

+

HIV Hızlı testler

+

HIV Westernblot

+

 

 

Hangi Test Ne Zaman Yapılmalı?

Şüpheli temas HIV RNA çalışılabilir. Güvenilirliği düşüktür. Bazı hastalarda HIV RNA tespiti 6. haftaya kadar yapılamayabilir. p24 antijeni çalışılabilir. %95 güvenilir kabul edilmektedir.

0. Gün

7-14. gün

16. gün

21-28. gün

90. gün

Test yapılamaz. Bulaştırdığından şüphelenilen kişiye test yaptırmakta yarar vardır. P24 antijen çalışılabilir. Duyarlılığı düşüktür. Ama fikir verebilir. HIV 1-2 Antikor testi önerilir. %99.99 güvenilir kabul edilmektedir.

 

 

                    TEST ÖNERİMİZ (AİDS)

ŞÜPHELİ TEMAS

0. Gün

16. gün

21-28. gün

90. gün

360. gün

Test yapılamaz. Bulaştırdığından şüphelenilen kişiye test yaptırmakta yarar vardır.

 P24 antijen çalışılabilir. Duyarlılığı düşüktür. Ama fikir verebilir.

p24 antijeni çalışılabilir. %95 güvenilir kabul edilmektedir.

HIV 1-2 Antikor testi önerilir. %99.99 güvenilir kabul edilmektedir.

HIV 1-2 Antikor testi önerilir. %99.99 güvenilir kabul edilmektedir.

 

 

Yorum Yazın